Παιδεία καί «πλύσιμο εγκεφάλου»
Προτού προσπαθήσουμε να βρούμε κάποια διέξοδο μέσα·άπο αυτό το ερώτημα,
θα πρέπει να αναφέρω καί ενα άλλο δίδαγμα πού μας παρέχει αυτή ή case study πού είναι ή μελέτη της Προπαγάνδας.
Το δίδαγμα (επιτείνοντας την αγωνία πού γεννα το παραπάνω ερώτημα) μας το
δίνει ή διαδικασία πού είναι γνωστή ως «πλύσιμο εγκεφάλου». Ας δούμε πρώτα
περί τίνος πρόκειται παραθέτοντας μερικά σύντομα αποσπάσματα άπο το βιβλίο
μου « ' Η Προπαγάνδα» (Β' Εκδ. Σιδέρης, σελ. 154 κέ): «Πώς μπορεί να
επέλθει ή επιβολή της βουλήσεως ενός άτομου στην βούλησι ένος αλλού
άτομου;... Ή συμπεριφορά καθορίζεται κυρίως άπο επίκτητες συνήθειες. Γι '
αύτο καί υπάρχει πεδίον για παιδαγωγική εργασία... Το πώς αποκτάται το εθος
καθορίζει ό Αριστοτέλης: τάς άρετάς, λέγει, λαμβάνομεν ένεργήσαντες
προτερον... Η πραξις λοιπόν πού επιβάλλεται κατ’ επανάληψιν σταθεροποιεί το
εθος. Ή έξις γίνεται δευτέρα φύσις. Τούτο ενισχύεται καί με την δημιουργία
της έντυπώσεως οτι το άμεσο, κλειστό, κοινωνικό περιβάλλον εγκρίνει την
επιβαλλόμενη συμπεριφορά (πβ. «τί θα πει ό κόσμος»). Τώρα ή βία έχει
μεταβληθεί σε πειθώ... Ετσι το πλύσιμο εγκεφάλου ακολουθεί την εξής μέθοδο:
α. έξαναγκασμος
προς πραξιν (φοβος, απειλή, τιμωρία)
β. συνεχής
έπανάληψις του (α).
γ. τεχνητή
δημιουργία συνειδήσεως οτι ή πράξις είναι ή μόνη πού εγκρίνεται από το
κοινωνικο περιβάλλον.
δ. έπαινος,
ανταμοιβή
Μ' αύτο τον τροπο λειτουργεί ή Ιδεολογική μύησις στα ολοκληρωτικά
καθεστώτα. 'Αλλά, αν το προσέξουμε καλλίτερα, ή μέθοδος αυτή δεν είναι άλλη
άπο αυτήν πού ολοι μας έχουμε υποστεί κατά την περίοδο της παιδικής μας
ηλικίας. Εϊναι ή μέθοδος του παραδοσιακού σχολείου καί αυτή πού έφαρμοζει ο
κάθε γονεύς ανεξαρτήτως εποχής, φυλής ή τοπου, για την διαπαιδαγώγηση της νεολαίας.
Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα απλώς την προσαρμοζουν στίς ανάγκες της
προχωρημένης ηλικίας, άφοΰ την εφαρμόζουν σε ολους τους πολίτες. 'Η εντασι
του φόβου, της απειλής, της τιμωρίας, είναι ψυχολογικώς ή ίδια ανεξαρτήτως
των μέσων πού χρησιμοποιούνται κατ' αναλογία με την ηλικία. Ή «βέργα» ή το
«δεν θα φας το γλυκό σου» αντιστοιχούν καί είναι ψυχολογικός ισοδύναμα,
στην φυλάκισι, την απειλή εκτελέσεως, την εξορία στα γκουλάγκ, τα
βασανιστήρια. Το «τί θα πει ο θειος σου» ή «τί θα πει ό κόσμος» αντιστοιχεί
στην βίαιη δημιουργία ενός στενού κύκλου πού εξασφαλίζεται με την απομόνωσι
άπο το ελεύθερο περιβάλλον, με το σιδηρούν παραπέτασμα, όπου το «τί θα πει
ο κόσμος» καθορίζεται από το τί λέγει ο καθοδηγητής, ο τοπος, το ραδιόφωνο,
ή τηλεόρασι, πού υπάγονται όλα σε «κοινωνικο έλεγχο»! Ετσι ολοι πράγματι
«πείθονται» ως προς το τί πιστεύουν καί το πώς θα φερθούν. Καί ολοι
παρουσιάζουν «ομοψυχία» ως προς την άποκρυστάλλωσι της ιδέας του «αληθούς»
καί του «σωστού»1. Αλλ’ αν το πλύσιμο του εγκεφάλου στα
ολοκληρωτικά καθεστώτα βλέπουμε οτι, ουσιαστικά δεν διαφέρει από την
γενικώς αποδεκτή μεθοδολογία της παιδικής μας δια-παιδαγωγήσεως, τούτο
είναι ακριβώς πού εντείνει την αγωνία μας ως προς το Kυpoç των εκάστοτε
αξιών. Καί μ' αυτή την διαπίστωση γίνεται ακόμη πιο αγωνιώδες το ερώτημα
πού θέσαμε πιο πάνω —«τί τοτε απομένει ορθιο από το οίκοδομημα της
ανθρώπινης γνώσεως καί επιστήμης;».
1. Πβ.
το βιβλίο μου «Ή Δημοκρατία, μορφές καί έννοια», Σιδέρης, Κεφ. 3.
<<<< Προηγουμενη ΣΕΛΙΔΑ-8 Επομενη >>>>
|
|
του N. A. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ
|
|
ΔΙΔΑΚΤΩΡ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ
|
|