Ή ψυχολογική αρχή
Θα θίξουμε
δύο αρχές. Ή πρώτη είναι ψυχολογική. Κατά τον Descartes ή ανθρώπινη
Πλάνη οφείλεται στο γεγονος. οτι ενώ το Λογικό μας είναι περιωρισμένο, ή
Βούλησις το ξεπερνά πάντοτε καί εκτείνεται στο Απειρο. Ενας στωικος
φιλοσοφος ελεγεν οτι «καί αν φθάσω στο τέλος των επιθυμιών μου καί
επιδιώξεων θα μπορώ πάντοτε να σηκώσω το δάκτυλο καί να δείξω πιο πέρα».
Πράγματι, ο άνθρωπος είναι το μοναδικον ον της δημιουργίας πού εχει την
έννοια του Απείρου. Οπως σωστά το έχει δείξει καί πάλιν ο Descartes, δεν μπορώ να
καταλάβω το πεπερασμένο αν προηγουμένως δεν ξέρω το απειρο. Το Απειρο είναι
ή θεμελιώδης έννοια του καθαρού Χώρου, προϋποθεσι κάθε εμπειρίας, oπως εξηγώ στο
βιβλίο μου La Théorie de l’ Espace. Ό ανθρωπος,
γεννημένος με την τάσι για τελειοποίησι, με την βούλησί του να εκτείνεται
στο Απειρο, είναι καταδικασμένος να μην είναι ποτέ ευχαριστημένος μ’ αύτο
πού έχει. Αυτή λοιπον ή νοσταλγία προς το Απειρο είναι ή κυριώτερη
είδοποιος διαφορά του άπο τα λοιπά ζώα της δημιουργίας. Καί είναι το
στοιχείο εκείνο πού αποτελεί το υπόβαθρο ολοκλήρου του ανθρώπινου ψυχισμού.
Κάθε
φορά, ένας ποθος συνιστά ένα Σύμβολο πού γίνεται, γι' αυτή την φορά, ο
«σκοπός της ζωής» καί το επίκεντρο του εντοπισμού της προσοχής της
ανθρώπινης συνειδήσεως. Οταν Ικανοποιείται, ο άνθρωπος περνα μία παροδική
κατάστασι ψυχικής γαλήνης. Οταν ομως αντιμετωπίζει εμπόδια, τοτε ο ανθρωπος
διέρχεται περίοδο ψυχικής εντάσεως οπου κυριαρχεί το αγχος της ανασφάλειας
καί της άνελευθερίας. 'Αλλά ή έπίτευξι του Σκοπου-Είδώλου καί όταν άκομη
συντελείται, είναι μονο προσωρινή. Το ξέρουμε, οτι οταν ο ανθρωπος
αποκτήσει αύτο πού θέλει «σηκώνει το δάκτυλο για να δείξει πιο πέρα». Καί
τούτο διοτι ο Σκοπος, καθ' έαυτον, δεν είναι το Α ή το Β αντικείμενο,
δηλαδή κάτι το πεπερασμένο πού ύποκειται στίς απαιτήσεις του Λογικού
καί της Εμπειρίας. Ο Σκοπος, καθ' έαυτον, είναι το Απειρο πού αναφέρεται
στίς απαιτήσεις της Βουλήσεως καί το οποίο δεν έχει αντίστοιχο
σχηματοποιημένο αντικείμενο στον κοσμο των αίσθήσεων. Ό ποθος λοιπον είναι
ύπεραισθητός. Ετσι ο Σκοπος αύτος παίρνει εκάστοτε, με την μεσολάβησι των
νοητικών κατηγοριών, την μορφή ένος αντικειμένου το οποίον, τοτε καί πάντα
προσωρινά, ενεργεί ως Σύμβολο του Σκοπου. Το αντικείμενο λοιπον είναι
πάντοτε το «διάμεσο», το «μεταξύ». Για τον λογο αότον, ή εκάστοτε «μορφή» αυτού
του Συμβολου δεν έχει καμμία εσωτερική σημασία. Γι' αύτο καί μπορεί εύκολα
να είναι, oπως
έχουμε πει, ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ.
Οταν
υπάρχει ανικανοποίητος ποθος καί, συνεπώς, ψυχική εντασι, το έργο της
Προπαγάνδας είναι ευκολο. Πιάνεται σ' αύτον τον ανικανοποίητο ποθο πού έχει
καταλάβει την συνείδησι καί υίοθετεί το τυχον τεθέν αντικείμενο του. 'Αλλά
καί όταν άκομη δεν υπάρχει άμεση ψυχική εντασι, το έργο της Προπαγάνδας δεν
είναι δύσκολο. Δεν εχει παρά να «σηκώσει το δάκτυλο καί να δείξει πιο
πέρα». Κ' έτσι να δημιουργήσει ενα νέο Ποθο, με κάποιο νέο
αντίστοιχο Άντικείμενο-Σύμβολο πού θα το κάνει έντεχνα να πληρώσει ολοκληρο
τον χώρο της συνειδήσεως.
Πάνω σ' αυτήν την ψυχολογική αλήθεια έπαιξε το σύνθημα «εύμεροΰν οί
αριθμοί καί πάσχουν οί άνθρωποι» το οποίον, κατασκευασμένο άπο την μοιραία
οίκογένεια των Παπανδρέου, ύπήρξεν ή απαρχή της οίκονομικής καταστροφής της
' Ελλάδος. 'Υπο οίεσδήποτε υλικές συνθήκες, είναι ευκολο να πείσεις τον
οίονδήποτε άνθρωπο, άκομα καί οταν κολυμπά μέσα στην πιο έκδηλη χλιδή, οτι
«πάσχει». Διοτι, oπως
δείξαμε, ο Ποθος, οπου τον φέρνει ή τάσι της τελειοποιήσεως, είναι πάντοτε
στο Απειρο καί ποτέ σ' ένα κάποιο συγκεκριμένο καί πεπερασμένο αντικείμενο.
(Αυτήν την νοσταλγία προς το Απειρο, ονομάζω Μεταφυσικο Ενστικτο καί σ'
αύτο θεμελιώνω την Αίσθητική καί την Ηθική, δηλ. το σύνολο του ανθρώπινου
ψυχισμού).
<<<< Προηγουμενη ΣΕΛΙΔΑ-11 Επομενη >>>>
|
|
του N. A. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ
|
|
ΔΙΔΑΚΤΩΡ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΓΕΝΕΥΗΣ
|
|